– Szelągi Stefana Batorego

W okresie panowania Stefana Batorego emitowano szelągi koronne (Olkusz, Poznań), litewskie (Wilno), pruskie (Malbork) oraz miejskie (Ryga, Gdańsk). Ponadto, w czasie wojny Gdańska z Rzeczpospolitą, w roku 1577 w Gdańsku wybijano szelągi oblężnicze. Z wyjątkiem tych ostatnich, szelągi miały próbę srebra II 7/8 łuta, ważyły średnio 1,134 g i zawierały 0,204 g czystego kruszcu. Szelągi oblężnicze zawierały znacznie mniej srebra.

 Schemat ikonograficzny emisji olkuskich (1579-1586) wykrystalizował się dopiero po pewnym czasie. Początkowo na awersie umieszczano Trzy Zęby (herb Batorych), a na rewersie polskiego orła. Od roku 1580 na awersie utrwalił się schemat z monogramem królewskim „S” pod koroną i herbem Przegonia podskarbiego Jana Dulskiego u dołu oraz napisem otokowym. Na rewersie zaś pod koroną znalazły się herby Polski i Litwy, a u dołu napisu otokowego – Trzy Zęby. (Jako wyjątek można potraktować odmianę z roku 1581, gdzie na rewersie umieszczono jedynie herb Litwy).

 Emisje mennic poznańskiej (1585-1586) oraz wileńskiej (1579-1585) przejęły ten ogólny schemat. W latach 1584, 1585 z mennicy malborskiej wyszły szelągi dla Prus Królewskich. Mimo iż na rewersie widniał tam polski orzeł z herbem Trzy Zęby na piersi, co mogło sugerować, że są to emisje koronne, a nie pruskie, sprawę rozstrzygał napis w otoku: SOLIDVS TERRARVM PRVS (szeląg ziemi pruskiej).

 Szelągi ryskie (1582-1586), podobnie jak malborskie, na awersie posiadały pod koroną monogram „S” z herbem Trzy Zęby oraz napis otokowy. Natomiast na rewersie widniał oczywiście herb Rygi i napis otokowy.

 Na awersie szelągów gdańskich (1578-1582, 1584) umieszczony został orzeł z ramieniem zbrojnym i koroną na szyi (herb Prus Królewskich) oraz napis otokowy. Na rewersie – herb Gdańska i napis otokowy.

 Spośród szelągów emitowanych w okresie panowania Stefana Batorego zdecydowanie wyróżniają się gdańskie szelągi oblężnicze (1577) z postacią Chrystusa na awersie i z napisem: DEFENDE NOS CHRISTE (broń nas Chryste). Wśród gdańskich szelągów oblężniczych, które zasadniczo były tłoczone przy użyciu walcowej maszyny menniczej, zdarzają się egzemplarze bite tradycyjną metodą młotową. Należą one do wielkich rzadkości numizmatycznych, znanych w kilku egzemplarzach. Odróżnia je od szelągów tłoczonych charakterystyczny krzyż u góry rewersu.